Powołane do życia w 2019 roku Ocean Space w Wenecji to ogólnoświatowe centrum badań naukowych, które poprzez sztukę współczesną stara się uwrażliwiać społeczność lokalną i międzynarodową w kwestii zmian klimatycznych oraz ich wpływu na ekosystem oceanów. Ośrodek założony został przez TBA21-Academy, centrum badawcze przy Thyssen-Bornemisza Art Contemporary, z siedzibą wystawienniczą w kościele Świętego Wawrzyńca przy Campo San Lorenzo w dzielnicy Castello.
Świątynia, tak jak wiele innych budynków sakralnych w Wenecji, stała się ofiarą szturmu wojsk napoleońskich. Był to moment wyznaczający koniec istnienia Republiki Weneckiej równo po 1100 latach od jej założenia w 697 roku. Wówczas rozproszone zostały na rynku antykwarycznym wyposażenie oraz dekoracje kościoła, a jedynymi elementami, jakie ocalały był podział na dwie nawy poprzeczne w stosunku do wejścia głównego oraz usytuowany centralnie, dwustronny i złożony z polichromowanych marmurów ołtarz według projektu Girolamo Campagna. Kościół w ciągu ostatnich dwóch lat przeszedł gruntowne prace remontowe oraz konserwatorskie, poprzedzone wykopaliskami archeologicznymi, gdyż źródła historyczne jednoznacznie wskazują, że właśnie w tym miejscu miało znajdować miejsce pochówku Marco Polo. W ten sposób projekt Ocean Space przywrócił do życia zabytek niedostępny dla publiczności od dwustu lat, integrując go z kulturalną tkanką miasta. W 2019 roku pierwszą ekspozycją, która zainicjowała działalność Ocean Space, była instalacja amerykańskiej artystki Joan Jonas Moving Off the Land II.
W kwietniu bieżącego roku inaugurowane zostały dwie niezależne od siebie wystawy zaaranżowane w równoległych przestrzeniach naw Ocean! What if no change is your desperate mission? południowoafrykańskiej artystki Dineo Seshee Bopape oraz Ciguatera Portugalki Diany Policarpo, zebrane pod wspólnym tytułem The Soul Expanding Ocean #3 & #4 i pod opieką kuratorską Chus Martínez.
W swojej wideoinstalacji-tryptyku lerato laka le a phela le a phela / my love is alive, is alive, is alive Bopape analizuje potęgę czterech żywiołów, w odniesieniu do rytuałów odbywających się podczas bardzo osobistej podróży duchowej artystki pomiędzy Wyspami Salomona, plantacjami nad Mississippi, Jamajką oraz Republiką Południowej Afryki. Poetyckie ujęcia przedstawiają świat tubylców – przodków artystki, ich obrządki i tradycje, mądrości ludowe oraz praktyki magiczne i odsłaniają prostotę życia w zgodzie z przyrodą oraz w pełnym poszanowaniu otaczającego świata. Postrzeganie ludzkości jako integralną część natury to propozycja nowego światopoglądu post-post-kolonialnego, zgodnie z filozofią posthumanizmu. Instalację video uzupełnia ścieżka dźwiękowa, na którą składają się głos mieszający się z szumem oceanu. Melodia ta objawiła się artystce w czasie snu podczas podróży na Wyspy Salomona.
Druga isntalacja autorstwa Diany Policarpo jest zwieńczeniem badań nad osobliwą biosferą, charakterystyczną dla należących do Portugalii Wysp Selvagens na Oceanie Atlantyckim. Artystka prezentuje projekt multimedialny składający się z trzech filmów The Fourth Door, Toxic Blooms i Microcosms I, zaaranżowany w scenograficznych skałach odtworzonych na wzór znajdujących się na Wyspach Dzikich. Policarpo bada historię wysp, na których człowiek nigdy nie zdołał się osiedlić z powodu ekstremalnie surowego, skalistego środowiska bez dostępu do wody pitnej. Brak zainteresowania wyspami z punktu widzenia geopolityki miał pozytywne przełożenie na przetrwanie rzadkich gatunków alg, insektów, ptaków, ryb oraz skał do tego stopnia, że obecnie wyspy są chronionym rezerwatem przyrody. W instalacji dzięki szkłom powiększającym oraz kamerom uchwycona została działalność mikroorganizmów niezauważalnych dla ludzkiego oka, a których działalność jest zasadnicza dla utrzymania równowagi w piramidzie troficznej. Praca Policarpo analizuje ponadto prymitywny instynkt przetrwania typowy dla gatunku ludzkiego, który popycha do zawłaszczania sobie przyrody, podbijania terenów, eksploatacji zasobów naturalnych, podporządkowywania sobie innych gatunków zwierząt.
Działalność Ocean Space to nie tylko wystawy sztuki współczesnej, lecz również koncerty, przedstawienia teatralne, działania z obszarów performansu oraz tańca współczesnego wewnątrz dawnej świątyni i na sąsiadującym placu San Lorenzo. Organizowane są również warsztaty, które mają na celu przybliżać temat ekologii i zrównoważonego rozwoju, oraz wyprawy na lagunę wenecką, aby poznać niezwykłą bioróżnorodność tego jedynego w swoim rodzaju środowiska naturalnego wpisanego na światową listę UNESCO w 1987 roku. Słynące przede wszystkim z dziedzictwa kulturowego oraz artystycznego miasto jest tak naprawdę integralną częścią laguny, a jego przetrwanie uzależnione jest od otaczającej ją biosfery będącej w ciągłej transformacji. Słodkie i słone wody mieszające się w ciągłym ruchu przypływów i odpływów, piaski przynoszone przez wpływające tu rzeki oraz prądy morskie sprawiają, że pejzaż laguny ciągle się zmienia. Ocean Space bada wpływ, jaki wywiera działalność człowieka na lagunę: fale prowokowane przez motorówki i wielkogabarytowe statki, które nie tylko podmywają fundamenty starego miasta pokryte kruchym kamieniem wapiennym z Istrii lecz również przesuwają osady piaskowe laguny tworzące charakterystyczne, płaskie wyspy bareny, wpływ zapory MoSE (Modulo Sperimentale Elettromeccanico czyli Eksperymentalny Moduł Elektromechaniczny), przemysłu petrochemicznego w części stałego lądu Marghera lub niszczące ekosystem gatunki inwazyjne, które przybyły wraz z obecnością człowieka. Z tego powodu w walce o zachowanie starówki Wenecji należy zatroszczyć się o środowisko laguny, która jest naturalną barierą ochronną dla miasta przed ekstremalnymi zjawiskami zbyt wysokich przypływów zalewających miasto lub zbyt dużych odpływów powodujących wysuszanie wąskich kanałów wewnętrznych rio. Ocean Space skupia się na ochronie laguny, jej rewitalizacji, oraz propagowaniu odpowiedzialnych wyborów mieszkańców i turystów. W tym celu powstał cykl spotkań promujących aktywne postawy obywatelskie Cohabiting Within Wetness. Venice as a model for the Future?. Aby wziąć w nich udział wystarczy zarezerwować miejsce na stronie web Ocean Space. Od listopada natomiast dostępny będzie drugi sezon podcastu Nowtilus. Stories from an urban lagoon in the 21st century reasumujący przemyślenia związane z wystawą oraz warsztatami.
Tekst: Kasia Boratyn
Zdjęcia: materiały organizatora (fot. Filipa Fernandez, Matteo De Fina, Rachael Barrett, Marco Cappelletti, dzięki uprzejmości TBA21–Academy, dzięki uprzejmości Diany Policarpo)
